سلسله تحليل روش از استفاده با كشور معدني مواد بندي رتبه 3 شکورشهابی

Transcript

1 تا 29 صفحه 9 شماره بیستم سال 90 بهار مراتبي سلسله تحليل روش از استفاده با كشور معدني مواد بندي رتبه بصیری محمدحسین و 2 کاکایی رضا * شکورشهابی رضا ايران تهران ايران معادن و صنايع دانشگاه ايران شاهرود شاهرود صنعتي دانشگاه فيزيك ژئو و معدن مهندسي دانشکده 2 ايران تهران مدرس تربيت دانشگاه مهندسي و فني دانشکده 89/0/2 پذيرش: تاريخ 8/09/02 دريافت: تاريخ چكيده ارزش کسب امکان ارزش با منابع اين از بهرهبرداري در صحيح سرمايهگذاري با که هستند متوازن رشد براي كشورمان بالقوه مزیتهای بهترين از ايران معدني ذخاير یارب اولويتدار معدني مواد شناسايي معدن بخش در مؤثر سياستگذاري ملزومات از يکي بنابراين ميشود. فراهم كشور اقتصادي مختلف بخشهاي در مناسب افزوده میشود تقسيم گزينهها و زيرمعيارها معيارها هدف مختلف سطوح به تصميمگيري ئله يك آن در که مراتبي سلسله تحليل روش از مقاله اين در است. آينده سرمايهگذاريهاي سرمايهگذاري بازار و اقتصادي معيارهاي شامل اصلي معيار گرفتن نظر در با سرمايهگذاري براي مناسب گزينههاي انتخاب و مادهمعدني جامع رتبهبندي است. شده استفاده كشور معدن بخش صاحبنظران از حضوري مصاحبههاي انجام با ابتدا رتبهبندي انجام براي گرفت. انجام زيرمعيار 29 و زيستمحيطي اجتماعيو فني استراتژيك اشتغال معدني مواد كه است آن بيانگر نتايج شد. محاسبه معدني مواد از يك هر امتياز سپس و تعيين مراتبي سلسله تحليل مبناي بر يادشده زيرمعيارهاي و معيارها از هريك اهميت ميزان فعال مختلف حوزههاي صاحبنظران از شده انجام نظرسنجي اساس بر همچنين هستند. سرمايهگذاري براي اولويت باالترين داراي و روي و سرب هستند. برخوردار اهميت کمترين از محيطي زيست و اجتماعي معيارهاي و اهميت ميزان باالترين از اقتصادي معيارهاي معدن بخش در مراتبي سلسله تحليل روش سرمايهگذاري شاخصه چند تصميمگيري معدني مواد رتبهبندي ها: کليدواژه shahabi@mim.gov.ir شکورشهابی رضا ئول: *نويسنده مقدمه - اوليه مواد تأمين در اساسي نقش اقتصاد زيربنايي بخشهاي از يکي عنوان به معادن در تعد كشورهاي در بويژه صنعتي رشد عامل اصليترين و داشته كشور صنايع ميليارد 0 حدود قطعي معدني ذخاير داراي حاضر حال در ايران است. توسعه حال سرمايهگذاريهاي صورت در كه است معدني ماده نوع 0 از بيش تنوعي با و تن بخشهاي رونق و وابسته صنايع در مناسب افزوده ارزش ايجاد باعث ميتواند کارآمد سياستگذاران توجه مورد موضوعات مهمترين از يكي شود. كشور اقتصادي برای اولويتدار معدني مواد نمودن مشخص كشور معدني صنايع و معدن بخش اقتصاد كليدي بخش اين در كشور )استراتژيك( راهبردي آينده سرمايهگذاريهاي تمهيدات غيردولتي بخش تشويق نيز و دولتي بخش الزم منابع تخصيص با تا است شود. فراهم ذخاير اين از بهينه استفاده منظور به الزم جامع و مشخص معيارهاي مبناي بر بايد لزوما مواد اين انتخاب و شناسايي سرمايهگذاران جمله از مختلفي ذينفعان داراي ئله اين طرفي از گيرد. انجام سياستگذاران ديدگاه از که است مختلف صنفي تشکلهاي و خصوصي و دولتي ناديده نبايد بخش کالن راهبردهاي تدوين متوليان عنوان به معدن بخش کالن ديدگاههاي مبناي بر ميتواند ارزيابي مهم معيارهاي انتخاب طرفي از شود. انگاشته خصوصي بخشهاي ديدگاه تفاوت به ميتوان مثال عنوان به كه شود مطرح مختلفي خصوص در زيستمحيطي و دانشگاهي اقتصادي تشكلهاي يا و دولتي و مواد رتبهبندي لذا نمود. اشاره معدني مواد اولويتبندي مهم معيارهاي انتخاب نياز مواد اين ارزيابي و انتخاب معيارهاي تعدد به توجه با كشور متنوع معدني بتوان تا ميكند ايجاب را جامع و مناسب كارآمد علمي روشهاي از استفاده به و جامع رتبهبندي يك به معيارها اين اهميت موزون و منطقي گرفتن نظر در با شاخصه چند تصميمگيري مختلف روشهاي يافت. دست خصوص دراين شفاف ائل در بندي رتبه اصلي ابزار عنوان به )Multiple attributes decision making( معموال تصميمگيرنده ائل اينگونه در ميشوند. گرفته کار به بعدي چند و پيچيده گزينههاي رتبهبندي به اقدام متفاوت اهميت داراي معيارهايي نظرگرفتن در با ائل حل براي مينمايد. مختلف گزينههاي ميان از گزينه يک انتخاب يا موجود زمينه اين در که است شده ارائه مختلفي روشهاي شاخصه چند تصميمگيري که (Analytical Hierarchy Process) مراتبي( AHP ) سلسله تحليل روش از ميتوان يکي عنوان به گذشته دهه چند مدت در و بوده برخوردار نظري قوي مبناي يک از دنچ تصميمگيري ائل از بسياري حل براي روشها كاربرديترين و مهمترين از است. شده استفاده مختلف بخشهاي در معياره بارگيري تجهيزات انتخاب به ميتوان روش اين گسترده كاربردهاي جمله از Kamal et al., 200;( پروژهها مديريت (Samanta et al., 2002) معادن فناوري انتخاب,(Bottero & Peila, 200) تونلسازي (Partovi et al., 990 معدن مهندسي موضوعات و (Kablan, (200 انرژي (Yurdakul, (200 مناسب ميتوان را معدني مواد رتبهبندي اصل در نمود. اشاره (Kazakidis et al., (200 روش از مقاله اين در که گرفت نظر در چندشاخصه تصميمگيري ئله يک بهصورت برای كشور اولويتدار معدني مواد شناسايي و رتبهبندي منظور به مراتبي سلسله تحليل است. شده گرفته بهکار سرمايهگذاري مراتبي سلسله تحليل روش 2- چند تصميمگيري روشهاي اصليترين از يكي عنوان به مراتبي سلسله تحليل و تصميمگيري علوم حوزه در Thomas.L Saaty توسط 980 سال در شاخصه يك تبديل توانايي در روش اين قابليت مهمترين.(Saaty, (980 شد ارائه مديريت در است. ئله بهتر درك منظور به مراتبي سلسله ساختار يک به پيچيده ئله معيارها )Goal) هدف مختلف سطوح به تصميمگيري ئله يك يادشده روش ميشود تقسيم (Alternatives) گزينهها و (Sub Criteria) زيرمعيارها (Criteria) كند. دقت تصميمگيري اجزاي كوچكترين در راحتي به بتواند گيرنده تصميم تا محدوديت بدون ئله براي ردهاي ساختار يك ايجاد شامل روش اين مبنايي اصول سازگاري برقراري و زوجي مقايسات روش از ترجيحات برقراري سطوح تعداد تصميمگيري فرايند تسهيل روش اين مزيت مهمترين است. اندازهگيريها از منطقي گزينهها و معيارها نسبي اهميت نمودن مشخص براي زوجي مقايسات از استفاده با 29

2 مراتبي سلسله تحليل روش از استفاده با كشور معدني مواد بندي رتبه 0 بر مراتبي سلسله مدل ساختن شامل مراتبي سلسله تحليل فرايند اصلي مراحل است. اجزاي از هريك اوزان محاسبه گزينهها و زيرمعيارها و معيارها اصلي هدف مبناي مراتبي سلسله مدل ساخت روش است. سيستم ناسازگاري محاسبه نهايت در و مدل محاسبه.(Asgharpour, ;2008 Saaty, (990 دارد شده اتخاذ تصميم نوع به بستگي نسبي اولويت يا وزن محاسبه فرايند دو شامل مراتبي سلسله تحليل در عناصر وزن.(Srdjevi, 200) است (Overall Priority) نهايي وزن محاسبه و (Local Priority( عنصر به نسبت سطح هر عناصر مراتبي سلسله تحليل در نسبي وزن محاسبه براي زوجي مقايسه ماتريس و شده مقايسه دو به دو صورت به باالتر سطح در خود مربوط تکميل است. مقايسه مورد شاخصهاي تعداد n آن در كه ميشود تشكيل n( )n و 9 تا اعداد مبناي بر مربوط عددي امتيازات تخصيص با زوجي مقايسات ماتريس محاسبه عناصر نسبي وزن و ميگيرد صورت همديگر به نسبت آنها برتري با متناظر مختلفي روشهاي از زوجي مقايسه ماتريس براساس نسبي وزن محاسبه براي ميشود. اما ميشود. استفاده ويژه بردار و لگاريتمي مربعات کمينه مربعات کمينه روش مانند )وزن W i روش اين در که است ويژه بردار روش نسبي وزن محاسبه روش دقيقترين (Saaty, (980 باشد: برقرار زير رابطه كه ميشود تعيين گونهاي به نسبي( A.W = λ.w )( λ و نسبي وزن ستوني بردار و زوجي مقايسه ماتريس ترتيب به W و A آن در كه باشد بزرگتر ماتريس ابعاد كه حالتي در است. A زوجي مقايسه ماتريس ويژه مقدار دترمينان مقدار λ محاسبه براي بنابراين است. وقتگير بسيار مقادير اين محاسبه λ مقدار بزرگترين قراردادن با و ميشود محاسبه )2( رابطه اساس بر ماتريس ميشود برآورد معيارها نسبي اوزان مقادير يادشده رابطه از حاصل.(Saaty, 980; Srdjevi, 200) A - λ.i= 0 )2( j بر معيار هر آثار آوري جمع با مراتبي سلسله فرايند يك در گزينه هر نهايي وزن نهايي وزن S آن در كه ميشود محاسبه )( رابطه اساس بر نهايي هدف روي i همچنين است. ام j معيار بهازاي ام i گزينه نسبي اهميت ميزان بيانگر که iام گزينه گزينهها تعداد ترتيب به n و m و ام j معيار نسبي وزن نشانگر W يادشده رابطه در است. معيارها و n S = a. W )( i ij j j= i =, 2,..., m تصادفي ناسازگاري شاخص )Inconsistency Index( ناسازگاري شاخص که )Inconsistency Ratio) ناسازگاري نرخ و (Random Inconsistency Index) شده انجام زوجي مقايسات خصوص در قضاوتها بين ناسازگاري ميزان نشانگر.(Ghodsipour, (2002 ميشود محاسبه و) ( )( )( روابط از است I. I. RII.. λ max n = n n n 2 =.98 )( I. I. I. R. = )( R. I. I )( تصادفي ناسازگاري شاخص R..I I ناسازگاري شاخص I.I. روابط اين در که ماتريس اندازه n و ماتريس ويژه مقدار بزرگترين λ ناسازگاري نرخ max I.R. 0/ اوي يا كوچكتر شده محاسبه ناسازگاري نرخ مقدار كه صورتي در است. تجديد قضاوتها در بايد صورت اين غير در است قبول قابل سيستم سازگاري باشد كشور معدني مواد رتبهبندي - ايران معادن جامع پژوهشي طرح راستاي در كشور معدني مواد رتبهبندي مبناي بر که گرفت انجام معادن و صنايع وزارت در مقاله اين نگارندگان توسط اقتصادي مختلف حوزههاي در کاملي بررسيهاي و معات ابتدا طرح اين مرحله در سپس و گرفت صورت معدني ماده خصوص در زيستمحيطي فني تا گيرد صورت معدني مواد اين بين در جامعي رتبهبندي تا داشت ضرورت بعدي منظور بدين شود. مشخص معدني مواد حوزه در کشور سرمايهگذاري اولويتبندي ارزيابي براي يكسان و شفاف چارچوبهاي تعريف برای مواد ارزيابي معيارهاي بايد وجود يادشده معدني مواد انتخاب دليل مهمترين شود. تعريف ماده هر فعال معادن و طرح پيشين فاز در معدني ماده مختلف جنبههاي خصوص در کامل بررسیهای بود. طرح مجري تشخيص نيز ماهيت به توجه با تا گرفت صورت پيشين پژوهشهای خصوص در بررسي ابتدا فراهم ارزيابي معيارهاي يا و پيشين اولويتهاي شناسايي امکان معدني مواد خاص بينالمللي و داخلي سطح در مشابهي بررسیهای که ميدهد نشان بررسي اين شود. مقادير محاسبه به فقط گرفته صورت مرتبط پژوهش تنها در نگرفتهاست. صورت استراتژيك و اقتصادي مطلوبيت معيارهاي مبناي بر معدني ماده 9 مطلوبيت امتيازات تحقيق اين در رو اين از.(Industry & Mines University, (200 بود شده پرداخته مختلف حوزههاي در افراد ديدگاههاي از سرمايهگذاري جذابيت تا شد سعي ساختار يك ارائه با و گيرد قرار بررسي مورد بنگاهي و دانشگاهي سياستگذاري معدني ماده هر به مربوط فعال معادن ارزيابي معيارهاي تعريف برای كلنگر و جامع عنوان به گيرد. قرار توجه مورد معادن در سرمايهگذاري جذابيت مختلف جنبههاي مورد بنگاه توسط آن اقتصادي عملكرد اساس بر تنها معدني ماده اگر مثال معيارهاي اعمال اما است شده كسب امتيازات باالترين داراي گيرد قرار ارزيابي اين شدن منطقي و تعديل موجب سياستگذاران و دانشگاهيان فني و محيطي زيست شود. حفظ نيز معيارها نسبي استقالل تا شد تالش ديگر طرف از ميشود. ارزيابي مقاله نگارندگان تجارب اساس بر مختلف معيار 0 از بيش ابتدا در منظور بدين تعدادي براي 0 تا امتيازات مبناي بر ساده وزندهي و نظر اظهار برای و شد تعريف صاحبنظران از همچنين شد. ارسال معدن بخش آگاه كارشناسان دانشگاه اساتيد از از پس آمد. عمل به کشور اولويتدار معدني مواد مورد در سئواالتي يادشده تعدادي معيارها به يافته تخصيص امتيازات و كارشناسان اوليه نظرات جمعآوري در تغييراتي با نهايت در و شد تركيب و حذف كارشناسان نظر اساس بر معيارها از ارزيابي معيار 29 مجموع در موجود استانداردهاي مبناي بر و معيارها اوليه گروهبندي شد. تعريف معدني مواد علمي روش يك اساس بر معيارها اين نسبي اهميت تعيين به نياز بعد مرحله در تحليل روش گرفته صورت بررسيهاي به توجه با رو اين از داشت وجود مشخص برای چندشاخصه تصميمگيري روشهاي كارآمدترين از يكي عنوان به مراتبي سلسله مراتبي سلسله ساختار يك تا شد تالش ادامه در شد. انتخاب معدني مواد رتبهبندي اساس بر كشور معدني مواد رتبهبندي مراتبي سلسله ساختار شود. تعريف ئله براي اصلي معيار پژوهش كلي هدف مبناي بر ساختار اين در كه شد طراحي شكل در شده مشخص زيرمعيارهاي داراي معيارها اين از هريك و شدهاست تعريف ذيل ئله گزينههاي عنوان به نيز بررسی مورد معدني مواد همچنين است. يادشده شكل بررسي معدني ماده شامل كه شدهاند گرفته نظر در مراتبي سلسله آخر سطح و بر معيارها امتيازدهي مورد در نظرخواهي فرم است. ايران معادن جامع طرح در شده : امتيازات تخصيص با معيارها بين زوجي مقايسات انجام و مراتبي سلسله تحليل مبناي اشتغال معيارهاي بازار و اقتصادي معيارهاي زيستمحيطي اجتماعيو معيارهاي فني معيارهاي راهبردي معيارهاي سرمايهگذاري معيارهاي.(Saaty, (990 شود نظر

3 همکاران و شکورشهابی رضا )E( فرآوري سهولت و )E( فناوري و فني دانش وجود كيفي معيارهاي ازاي به معيارهاي خصوص در اما شدهاست. آورده 9 جدول در كارشناسان نظر اساس بر طرح اول فاز گزارشات از دستآمده به دادههاي اساس بر آنها مقادير محاسبه كمي مربوط دادههاي بودن زياد دليل به كه گرفت صورت (Basiri, (200 معادن جامع ميشود. خودداري آنها آوردن از كمي معيارهاي ازاي به مواد از هريك امتياز به 8 تا سالهاي داخلي متغيرهاي محاسبه خصوص در تحليل زماني بازه است. 200 تا 99 سالهاي خارجي تجارت متغيرهاي و آمار خصوص در و امتياز افزوده ارزش و فروش سرمايهگذاري مانند هزينهاي متغيرهاي خصوص در )به شده تعديل وروديهاي اساس بر آنها مقادير هندسي متوسط با برابر گزينهها شد. گرفته نظر در بررسي مورد سالهاي در ( سال ثابت قيمت رتبهبندي نتايج - زوجي مقايسات ماتريس تكميل نيز و تصميمگيري ماتريس دادههاي ورود از پس افزار نرم از استفاده با ايران معادن جامع طرح در بررسی مورد موادمعدني رتبهبندي نتايج نشانگر 2 شكل گرفت. صورت معيار از هريك ازاي به Expert Choice 2000 يادشده افزار نرم از استفاده با معيارها همه نظرگرفتن در با معدني مواد كلي رتبهبندي است.همچنينبهطورخالصهرتبهبنديموادمعدنيبراساسهريكازمعيارهايگروهي است. آمده 0 جدول در معيارها موزون اهميت اساس بر آنها كلي رتبهبندي نيز و بازار و اقتصادي معيارهاي اساس بر ميشود ديده 0 جدول از که همانطور به اولويتدار معدني ماده ده است معيارها ديگر به نسبت وزن بيشترين داراي که روي و سرب ترتيب سفيد گل و منيزيت معدني مواد که حالي در هستند. و معيارهاي اساس بر ترتيب به و روي سربو تأثير اعمال با همچنين هستند. اولويتدار معدني ماده ده محيطي زيست و اجتماعي وروي سرب معدني مواد كلي هدف بر ارزيابي معيارهاي كليه برای اولويت داراي و گلسفيد منيزيتو نيز پژوهش نتايج صحتسنجي خصوص در هستند. كشور آتي سرمايهگذاريهاي خصوص 0 در ويژه به اول مرحله نظرسنجيهاي با تحقيق نتايج مناسب همخواني ميدهد. نشان را اول معدني ماده نتيجهگيري - برای اولويتدار معدني مواد شناسايي براي مراتبي سلسله تحليل روش از استفاده معدني مواد كه است آن بيانگر کشور در آينده سرمايهگذاريهاي و گلسفيد و منيزيت وروي سرب هستند سرمايهگذاري براي بررسی مورد معدني مواد بين در اولويت باالترين داراي اين در سرمايهگذاري طرحهاي از حمايت برای در دولت مناسب سياستگذاري و رد ميتواند مربوطه مناطق در زيرساختي سرمايهگذاريهاي ارتقاي نيز و حوزهها توجه با نمايد. ايفا كليدي نقش مرتبط معدني صنايع و معدن بخش توسعه راستاي معدن بخش در فعال مختلف حوزههاي صاحبنظران از شده انجام نظرسنجي به از محيطي زيست و اجتماعي معيارهاي و اهميت ميزان باالترين از اقتصادي معيارهاي به معدن بخش كارشناسان بيشتر توجه نشانگر كه هستند برخوردار اهميت کمترين ارزيابي است. توليد اقتصاديبودن و موادمعدني توليد سودآوري با مرتبط متغيرهاي روش با معدني مواد کلي رتبهبندي نتايج که است آن نشانگر نيز بررسی اين نتايج معدني مواد اهميت مورد در شده انجام شفاهي نظرسنجيهاي با مراتبي سلسله تحليل دارد. زيادي همخواني اول معدني ماده 0 مورد در مانند ديگري روشهاي تا میشود پيشنهاد موضوع دقيقتر بررسي منظور به پارهاي وجود به عنايت با همچنين شوند. گرفته كار به نيز الكتر روش يا و تاكسونومي شونده مصاحبه افراد تعداد بردن باال که است بيان به الزم شد. طراحي 9 تا عددي منطقي توازن ايجاد برای اما شود تحليل دقت باالرفتن موجب ميتواند حدي تا قرار نظرسنجي و پرسش مورد مختلف حوزههاي از متعادل تركيبي امتيازدهي در دولتي ئوالن دانشگاهي اساتيد از نفر بيست شامل نظرسنجي اوليه مخاطبان گيرند. بخش تجربه با كارشناسان و معدني تشكلهاي دولتي شركتهاي معدن بخش عدم و موجود محدوديتهاي به توجه با بنابراين بود. كشور معدني صنايع و معدن بيشينه پاسخ اخذ امکان تالش نهايت در مختلف داليل به شوندگان مصاحبه رغبت معادن اكتشاف حوزههاي از يك هر از نفر دو که شد فراهم صورتي به نفر ده اعمال تحليل در زيست محيط و متالورژي معدني مواد فرآوري معادن استخراج يك در صاحبنظران و كارشناشان جمعآوري امكان عدم دليل به همچنين شود. شد. مصاحبه ايشان از حضوري صورت به مشترك جلسه دادهشده امتيازات هندسي ميانگين نهايت در بررسيپاسخها و دريافت پساز محاسبه معيارها زوجي مقايسات ماتريس اعضاي از هريك براي صاحبنظران توسط مورد در كه است بيان به الزم است. شده داده نشان تا جداول در آن نتايج كه شد مراتبي سلسله تحليل روش ورودي عنوان به آنها معكوس يك از كوچكتر مقادير ميزان تعيينكننده مقادير عنوان به تا جدولهاي مقادير شدهاست. كارگرفته به ورودي متغيرهاي از بخشي و معدني مواد ارزيابي معيارهاي زير و معيارها اهميت هريك نهايي اوزان بيانگر نيز 8 جدول ميروند. كار به مراتبي سلسله تحليل روش ماتريس نهايي ناسازگاري نرخ نيز و معدني مواد ارزيابي زيرمعيارهاي و معيارها از است. ويژه بردار روش مبناي بر معيارها از هريك زوجي مقايسات كه شد استفاده Expert Choice 2000 نرمافزار از مراتبي سلسله تحليل انجام برای دنچ تصميمگيري ائل تحليل و تصميمگيري پشتيبان نرمافزارهاي كاملترين جزو ويژه بردار روش از استفاده به ميتوان نرمافزار قابليتاين مهمترين از است. شاخصه بويژه ئله حل بيشتر سهولت و دقت موجب كه نمود اشاره معيارها اوزان محاسبه برای گرافيكي قابليت نرمافزار اين همچنين ميشود. باال معيارهاي تعداد با ائل مورد در سلسله ساختار ابتدا زيرمعيارها و معيارها وزن محاسبه براي است. دارا را گستردهاي ورود با سپس و شد طراحي يادشده نرمافزار در کشور معدني مواد رتبهبندي مراتبي و معيارها از هريك مطلق وزن زوجي مقايسات به مربوط شده جمعآوري دادههاي در شده محاسبه ناسازگاري نرخ كه است يادآوری به الزم شد. محاسبه زيرمعيارها شد بررسي شده مصاحبه اشخاص از هريك قضاوت زوجي مقايسات ماتريس مورد مواد از هريك امتياز بايد بعد مرحله در گيرد. قرار مجاز محدوده در مقاديرشان تا سلسله تحليل روش مبناي اگرچه شود. محاسبه شده تعريف معيارهاي ازاي به معدني ئله سطح پايينترين تا سطح باالترين از زوجي مقايسات انجام اساس بر مراتبي زوجي مقايسات انجام باشد زياد گزينهها و معيارها تعداد كه حاالتي در اما است آخر سطح در را مقايسات ماتريس ناسازگاري و شده خطا رفتن باال موجب متعدد امتياز از مراتبي سلسله آخر سطح در ئله اين حل برای لذا ميبرد. باال مراتبي سلسله افزار نرم در امكان اين كه ميشود استفاده معيارها از هريك ازاي گزينهبه هر مطلق در گزينهها و زيرمعيارها تعداد به توجه با است. شده فراهم Expert Choice 2000 هر امتياز مقادير آن اعضاي كه شود تعريف 29 ابعاد به ماتريس يك بايد واقع هستند. متناظر معيار ازاي به معدني ماده معدني مواد به مربوط آمار تفكيك امكان عدم دليل به كه است آوری ياد به الزم تلفيق با مواد كلي رتبهبندي وروي سرب گلسفيد و منيزيت دياتوميت و سيليس تغيير 29 0 به نهايي ماتريس ابعاد بنابراين گرفت. صورت مواد اين بهدو دو آمار است شده تعريف کيفي صورت به معيارها برخي كه اين به توجه با طرفي از يافت. هر امتياز معيار هر بهازاي گزينهها امتياز محاسبه و ماتريس اعضاي تكميل برای لذا بر بخش كارشناسان توسط گرفته صورت امتيازدهي هندسي ميانگين اساس بر گزينه معدني مواد از يك هر امتياز مثال عنوان به شد. بهنجار و برآود 0 تا مقياس مبناي

4 رتبه بندي مواد معدني كشور با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي مشكالت از جمله مشكالت تأمين بودجه و محدويت زماني امكان نظرسنجي از كارشناسان بيشتري فراهم نشد بنابراين پيشنهاد ميشود تا تعداد افراد بيشتري مورد مصاحبه و نظرسنجي قرار گيرند و رتبهبندي كلي مواد معدني با در نظر گرفتن كليه مواد معدني موجود در كشور صورت گيرد. جدول - ماتريس مقايسه زوجي معيارهاي رتبهبندي مواد معدني اشتغال (C) راهبردي (D) فني (E) اقتصادي و بازار (A) سرمايه گذاري (B) اجتماعي و زيست محيطي (F) / / / / /28 2/9 /0 0/ / /28 2/ /0 0/ / / / 2/ 0/ 0/ / /0 2/ /0 /0 / /0 / 2/ 2/9 / اقتصادي و بازار (A) سرمايهگذاري (B) اشتغال( C ) راهبردي (D) فني (E) اجتماعي و زيستمحيطي (F) جدول - ماتريس مقايسه زوجي زيرمعيارهاي مربوط به معيار راهبردي )استراتژيك( D D2 D D D D /2 /29 / /29 D2 /2 / /0 / D /29 / / / D / /0 / / D /29 / / / A A2 A A A A جدول 2- ماتريس مقايسه زوجي زيرمعيارهاي مربوط به معيار اقتصادي و بازار A A2 A A A A /29 0/8 0/9 / /20 /29 0/8 0/8 / / 0/8 0/8 / / 2/ 0/9 0/8 / /8 /02 / / / /8 0/8 /20 / 2/ /02 0/8 E E2 E E E E E جدول - ماتريس مقايسه زوجي زيرمعيارهاي مربوط به معيار فني E E2 E E E E E / / / /8 /0 /9 / 0/ 0/2 0/28 0/ 0/ / 0/ 2/2 /8 2/ / / 0/2 2/2 / 2/ 2/2 /8 0/28 /8 / /0 0/0 /0 0/ 2/ 2/ /0 0/ /9 0/ / 2/2 0/9 0/ جدول - ماتريس مقايسه زوجي زيرمعيارهاي مربوط به معيار اجتماعي و زيستمحيطي F F2 F F F /22 /8 /0 F2 /22 /0 / F /8 /0 2/0 F /0 / 2/0 جدول - ماتريسمقايسهزوجيزيرمعيارهاي مربوط به معيار سرمايهگذاري B B2 B B 0/2 0/ B2 0/2 / B 0/ / جدول - ماتريس مقايسه زوجي زيرمعيارهاي مربوط به معيار اشتغال C C2 C C C 0/ 0/0 0/ C2 0/ 0/ /2 C 0/0 0/ /9 C 0/ /2 /9 جدول 8- اوزان نهايي و نرخ ناسازگاري معيارها و زيرمعيارهاي ارزيابي مواد معدني معيارها اقتصادي و بازار وزن معيار نرخ ناسازگاري زير معيارها رشد ارزش افزوده ضريب ارزش افزوده بازگشت سرمايه ارزش افزوده صادراتي سهمدرتوليد ناخالص داخلي ارزآوري صادراتي وزن زير معيارها 0/0 0/0 0/09 0/0 0/08 0/0 A A2 A A A A 0/0 0/0 (A) 2

5 رضا شکورشهابی و همکاران ادامه جدول 8 معيارها سرمايهگذاري (B) اشتغال (C) راهبردي (D) فني (E) اجتماعي و زيست محيطي (F) كل وزن معيار 0/ 0/08 0/ 0/2 0/098 /00 نرخ ناسازگاري 0/0 0/0 0/02 0/0 0/0 0/0 زير معيارها رشد سرمايهگذاري بازده توليدي سرمايهگذاري نسبت سرمايهگذارياكتشافي رشد اشتغال بازده توليدي نيروي كار بهرهوري نيروي كار اشتغال زايي سرمايه گذاري رشد توليد داخلي رشد صادرات كشور بزرگي بازار داخلي سهم ايران ازتوليد جهاني سهم ايران از صادرات جهاني ميزان كفايت ذخاير قطعي شاخص بازدهي انرژي وجود دانش فني پشتيباني از صنايع كليدي تأثيرات توسعهاي سهولت شرايط كار سهولت فرآوري ايمني و بهداشت كار تأثيرات زيست محيطي آثاراجتماعي واقتصادي كمك به توسعه مناطق محروم وزن زير معيارها 0/022 0/09 0/02 0/008 0/022 0/0 0/020 0/0 0/0 0/00 0/02 0/022 0/029 0/00 0/02 0/02 0/0 0/00 0/0 0/0 0/02 0/02 0/0 /00 B B2 B C C2 C C D D2 D D D E E2 E E E E E F F2 F F جدول 9- امتياز مواد معدني مورد معه به ازاي دو معيار كيفي وجود دانش فني و فناوري )E( متوسط امتيازات تعداد پاسخها / / /2 /2 /0 / / / /2 2/ / / /9 /9 / /9 / /2 / /8 / / /8 سهولت فرآوري )E( متوسط امتيازات تعداد پاسخها / / / / /8 /0 /2 /2 / 2/2 / / / / /8 / / /2 /0 / / /9 / رديف ماده معدني سرب روي منيزيت گل سفيد سيليس دياتوميت

6 رتبه بندي مواد معدني كشور با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي ادامه جدول 9 وجود دانش فني و فناوري )E( متوسط امتيازات تعداد پاسخها / /9 / /0 2/ 2/9 / / / / سهولت فرآوري )E( متوسط امتيازات تعداد پاسخها /0 /9 / 2/ / / 2/9 / / 2/ رديف ماده معدني جدول 0- نتايج حاصل از رتبهبندي مواد معدني به ازاي هريك از معيارها رتبه اقتصادي و بازار (A) سرمايه گذاري (B) رتبهبندي بر اساس هريك از معيارها راهبردي اشتغال (D) (C) فني (E) اجتماعيوزيست- محيطي (F) رتبهبندي كلي مواد معدني فلدسپات منيزيتو گل سفيد سيليسو دياتوميت منيزيت منيزيت منيزيت و گلسفيد منيزيتو گلسفيد منيزيت و گل سفيد سربو روي منيزيتو گلسفيد

7 رضا شکورشهابی و همکاران توسعه مناطق محروم (F) آثار اجتماعی و اقتصادی (F) تأثیرات زیست محیطی (F2) ایمنی و و بهداشت کار (F) اجتماعی و زیست محیطی (F) رشد ارزش افزوده (A) ضریب ارزش افزوده (A2) رشد سرمایه گذاری (B) رشد اشتغال اقتصادی و بازار (A) اشتغال (B) اشتغال (C) استراتژیک (D) فنی (E) (C) بازدهی انرژی بازدهی انرژی بازدهی انرژی (E2) (D2) بازدهی انرژی (E) (D) بازگشت سرمایه (A) اشتغال زایی سرمایه (C) سهولت فرآوری سهم در تولید ناخالص داخلی (A) ارزآوری صادراتی (A) سرمایه گذاری اکتشافی (B) بهره وری نیروی کار (C) سهولت بهره برداری (D) سهولت بهره برداری (E) سهولت بهره برداری (E) ارزش افزوده صادراتی (A) بازده تولیدی سرمایه گذاری (B2) بازده تولیدی نیروی کار (C2) پشتیبانی از صنایع (D) پشتیبانی از صنایع (D) پشتیبانی از صنایع (E) پشتیبانی از صنایع (E) (E) شكل - ساختار سلسله مراتبي رتبهبندي مواد معدني گزینه ها سرب روی کرومیت بوکسیت آنتیمون کائولن دولومیت منیزیت گل سفید سولفات سدیم باریت فلورین بر نمک سیلیس دیاتومیت پرلیت فلدسپات تالک تیتان سلستین سیلمانیت زیرمعیارها معیارها هدف رتبه بندی مواد معدنی

8 رتبه بندي مواد معدني كشور با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي شكل 2- نتايج رتبهبندي كلي مواد معدني با در نظرگرفتن اهميت موزون معيارهاجدول - ماتريس مقايسه زوجي معيارهاي رتبهبندي مواد معدني كتابنگاري اصغرپور م. ج. 8- تصميمگيري چند معياره انتشارات دانشگاه تهران تهران بصيري م. ح. 8- گزارشات معات تفضيلي ماده معدني طرح جامع معادن ايران وزارت صنايع و معادن دانشگاه صنايع و معادن ايران. 8- تعيين معيارهاي مطلوبيت 9 ماده معدني معاونت برنامهريزي توسعه و فناوري وزارت صنايع و معادن قدسيپور ح. 8- تحليل سلسله مراتبي انتشارات دانشگاه صنعتي اميرکبير تهران References Bottero, M. & Peila, D., 200- The use of the Analytic Hierarchy Process for the comparison between microtunnelling and trench excavation, Tunnelling and Underground Space Technology, 20(): pp.0. International Institute for Environment and Development and World Business Council for Sustainable Development, Breaking new ground: The Report of the Mining, Minerals and Sustainable Development (MMSD) Project, Chapter 8, Minerals and Economic Development, pp. -. Kablan, M. M., 200- Decision support for energy conservation promotion: an analytic hierarchy process approach, Energy Policy, 2: pp. 8. Kamal, M. Al-Subhi & Al-Harbi, 200- Application of the AHP in project management, International Journal of Project Management, 9: pp.9-2. Kazakidis, V. N., Mayer, Z. & Scoble, M. J., 200- Decision making using the analytic hierarchy process in mining engineering, Transactions of the Institute of Mining and Metallurgy, : pp.a0-a2. Samanta, B., Sarkar, B. & Murherjee, S. K., Selection of opencast mining equipment by a multi-criteria decision-making process, Transactions of the Institute of Mining and Metallurgy, : pp.a-a2. Saaty, T. L., 980- The Analytic Hierarchy Process, New York: McGraw-Hill. Saaty, T. L., 990- Decision-making for Leaders, RWS Publication, USA, P. Srdjevi, B., 200- Combining different prioritization methods in the analytic hierarchy process synthesis, Computers & Operations Research, 2: pp Yurdakul, M., 200- Selection of computer-integrated manufacturing technologies using a combined analytic hierarchy process and goal programming model, Robotics and Computer-Integrated Manufacturing, 20: pp.29 0.